Το «οικογενειακό επιχειρείν» συγκριτικό πλεονέκτημα στην εποχή του COVID-19

Το πρώτο μέλημα όλων είναι η αντιμετώπιση των επιπτώσεων στην υγεία των πολιτών και οι εθνικές προσπάθειες επικεντρώνονται στον έλεγχο της εξάπλωσης του ιού. Όμως οι επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία,  αν και δεν μπορούν ακόμη πλήρως να εκτιμηθούν, θα είναι σίγουρα σημαντικές και οι αποτελεσματικές στρατηγικές επιλογές για την επιτυχημένη διαχείριση των προκλήσεων αποτελούν το ζητούμενο πλέον από τις επιχειρήσεις.   

Προκειμένου συνεπώς να προστατέψουν τους εργαζόμενους τους, να προσαρμόσουν το μοντέλο λειτουργίας τους στα νέα δεδομένα και να διαχειριστούν προβλήματα ρευστότητας και διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα, καθίσταται απαραίτητο οι επιχειρήσεις να επιδείξουν υψηλή ευελιξία. Ακολούθως, η διασφάλιση της επιχειρησιακής συνέχειας και η διατήρηση της πελατειακής τους βάσης απαιτεί την επίδειξη πρωτοφανούς ανθεκτικότητας και διάρκειας.   

Σε αυτές τις εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, γεννώνται ερωτήματα για τη σχετική θέση των οικογενειακών επιχειρήσεων. Υπάρχουν επιπλέον προκλήσεις που θα κληθούν να διαχειριστούν; Ποιοι παράγοντες θα διαμορφώσουν την επιτυχημένη ηγεσία σε αυτήν την κρίση; Υπάρχουν άραγε ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που δύνανται να τις στηρίξουν;

Διεθνείς μελέτες που έχουν γίνει για την «ανθεκτικότητα» των οικογενειακών επιχειρήσεων σε περιόδους οικονομικών κρίσεων και εξωγενών απειλών έχουν δείξει ότι οι οικογενειακές επιχειρήσεις ανταποκρίνονται καλύτερα από τις υπόλοιπες, κυρίως λόγω:

• Ευελιξίας και ταχύτητας στη λήψη αποφάσεων.
• Ταύτισης της οικογένειας με την επιχείρηση και ισχυρών συναισθηματικών δεσμών με αυτήν, που θέτουν ως προτεραιότητα την επιβίωση της επιχείρησης και οδηγούν στη λήψη αποφάσεων υψηλότερου ρίσκου.
• Συνοχής μεταξύ ιδιοκτητών, διοίκησης και υπαλλήλων, που επιτυγχάνει συντονισμό και προσανατολισμό των προσπαθειών όλων προς την επιτυχή αντιμετώπιση των δυσκολιών.
• Οικονομικής στήριξης από την οικογένεια και
• Στήριξης από πελάτες, προμηθευτές και τραπεζικά ιδρύματα λόγω των μακροπρόθεσμων σχέσεων εμπιστοσύνης που έχουν διαμορφωθεί.

Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι η διατήρηση και ενίσχυση της «εμπιστοσύνης», είτε προς και από τους εργαζόμενους, είτε προς και από τις υπόλοιπες ομάδες συμφερόντων (stakeholders), αναδεικνύεται σε ένα σημαντικό παράγοντα επιτυχούς διαχείρισης κρίσεων, ο οποίος επιβεβαιώνεται και από τις πρόσφατες μελέτες του Edelman Trust Barometer.

Ανάμεσα στα ενδιαφέροντα συμπεράσματα που προέκυψαν από την έρευνα που διεξήγαγε το 2019 και αφορά στις οικογενειακές επιχειρήσεις, αξίζει να επισημάνουμε ότι:

• Το 69% του πληθυσμού εμπιστεύεται τις οικογενειακές επιχειρήσεις, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό εμπιστοσύνης του πληθυσμού προς τις επιχειρήσεις γενικώς ανέρχεται σε 56%. Αυτό δηλώνει ένα πλεονέκτημα 13% για τις οικογενειακές επιχειρήσεις.
• Επίσης, το 64% των υπαλλήλων των μεγάλων οικογενειακών επιχειρήσεων θεωρεί ότι οι επιχειρήσεις τους παραμένουν πιστές στις αξίες τους και ενεργούν βάσει αυτών, γεγονός που δίνει προβάδισμα 10% στις οικογενειακές επιχειρήσεις.

Η σημασία αυτών των πλεονεκτημάτων υπογραμμίζεται και από σημερινή έρευνα του Edelman Trust Barometer (Απρίλιος 2020) για τη διατήρηση της αξίας του brand στην περίοδο του κορωνοϊού και η οποία έδειξε ότι:

• 1 στους 3 καταναλωτές διέκοψε τη χρήση κάποιου επώνυμου προϊόντος όταν θεώρησε ότι η  επιχείρηση δεν ανήλθε στο ύψος των περιστάσεων
• το 90% θεωρεί ότι η ύψιστη προτεραιότητα των επιχειρήσεων πρέπει να είναι η προστασία της υγείας και της οικονομικής ασφάλειας υπαλλήλων και προμηθευτών, ακόμα και με οικονομική ζημία για τις ίδιες τις επιχειρήσεις, και
• το 71% δηλώνει ότι θα αποσύρει την εμπιστοσύνη του από brands και επιχειρήσεις που θα προτάσσουν τα κέρδη πριν τους ανθρώπους.

Συνεπώς, σήμερα περισσότερο από οποτεδήποτε στο παρελθόν, οι οικογενειακές επιχειρήσεις θα πρέπει α) να διαφυλάξουν την εμπιστοσύνη που με κόπο έχουν κερδίσει, β) να στηριχθούν στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, γ) να διαχειριστούν τυχόν αδυναμίες και δ) να επιδείξουν μία υπεύθυνη και συνεπή, προς την οικογενειακή τους ταυτότητα, συμπεριφορά, που θα τους επιτρέψει να μετατρέψουν τα χαρακτηριστικά αυτά σε ισχυρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Θα πρέπει λοιπόν να εστιάσουν και στα ακόλουθα σημεία: 

Τα μέλη της οικογένειας θα πρέπει να παραμείνουν πιστά στο κοινό όραμα και τις ισχυρές κοινές αξίες που διέπουν τις μεταξύ τους σχέσεις και τις σχέσεις τους με τις υπόλοιπες ομάδες συμφερόντων της επιχείρησης. 

Η οικογένεια θα πρέπει να διατηρήσει τις στενές σχέσεις εμπιστοσύνης που έχει χτίσει με υπαλλήλους, πελάτες, προμηθευτές, τραπεζικά ιδρύματα και γενικότερα το κοινωνικό σύνολο, στέλνοντας προς όλους ένα ηχηρό μήνυμα υποστήριξης, συνέπειας, αφοσίωσης, προσφοράς και υπεύθυνης κοινωνικής στάσης.

Στις δύσκολες αυτές στιγμές, δεν υπάρχουν περιθώρια για συγκρούσεις. Ενότητα, αρμονική και συνεργατική συνύπαρξη είναι αναγκαίες συνθήκες. Δεν περισσεύει κανένας. Η οικογένεια έχει ανάγκη τα προσόντα, τις ικανότητες και δεξιότητες όλων. Η εμπειρία και «σοφία» της προηγούμενης γενιάς θα πρέπει να συνδυαστεί με το τεχνολογικό υπόβαθρο και «τεχνολογική υπεροχή» της επόμενης γενιάς σε μία κοινή προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων, λήψης των κρίσιμων αποφάσεων και αντιμετώπισης των κινδύνων. Η κρίση αυτή, ίσως αποτελεί και μία ευκαιρία για ενσωμάτωση της νέας γενιάς στην επιχείρηση, με διπλό όφελος: αφενός την απόκτηση σημαντικών εμπειριών από τα νεότερα μέλη της οικογένειας και αφετέρου την προσθήκη επιπλέον όπλων στη φαρέτρα τους για την αντιμετώπιση της βαθιάς αυτής κρίσης.

Η άμεση και πλήρης παροχή πληροφόρησης από τα μέλη της οικογένειας που εμπλέκονται ενεργά στη διοίκηση ή/και διακυβέρνηση της επιχείρησης προς τα υπόλοιπα μέλη και τους μετόχους μειοψηφίας είναι υπέρτατης σημασίας. Η «γνώση» είναι παράγοντας μείωσης της ανασφάλειας και του άγχους, συμβάλλει στην προσήλωση στο στόχο,  στην ευθυγράμμιση των αντιλήψεων και κατά συνέπεια στην ομόνοια και την ενότητα. 

Τα μέλη της οικογένειας-μέτοχοι θα πρέπει να συνεργαστούν στενά με τα όργανα διακυβέρνησης και διοίκησης της επιχείρησης (διοικητικό συμβούλιο και διοικητική ομάδα) για την εκτίμηση των κινδύνων, τη λήψη σημαντικών στρατηγικών αποφάσεων και τις ανάγκες χρηματοδότησης. Τα πιθανά σενάρια εξέλιξης της κρίσης και επιπτώσεων στην επιχείρηση θα πρέπει να καταγραφούν και εξεταστούν διεξοδικά, ώστε να επιλεγεί η ενδεδειγμένη λύση από το συνδυασμό της χρήσης οικογενειακών κεφαλαίων, αύξησης του δανεισμού και μείωσης των μερισμάτων. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να διασφαλίζεται η οικονομική σταθερότητα της επιχείρησης και να προστατεύεται η φήμη της.

Στο πέρασμα των δεκαετιών ή και των αιώνων, πολλές οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν επιβιώσει και ευημερήσει, έχοντας αντιμετωπίσει με επιτυχία πλήθος κοινωνικών αλλαγών και οικονομικών κρίσεων. Δεν αρκεί μόνο εμπνευσμένη ηγεσία από τη διοικητική ομάδα, αλλά απαιτείται και η ιδιοκτησία και η οικογένεια να επιδείξουν υπευθυνότητα, ευελιξία και προσαρμοστικότητα. Η καθολική φύση της υγειονομικής κρίσης του COVID-19 ανέδειξε ως υπέρτατη αξία σε επίπεδο κοινωνίας τη συνεργασία και τη στράτευση όλων σε έναν κοινό σκοπό. Οι οικογένειες που επιχειρούν γνωρίζουν αυτήν την «αλήθεια» και είναι κρίσιμο σε αυτήν να στραφούν ξανά για την επιβίωση του σήμερα και την ευημερία του αύριο.